SuwaĹa Halina Emil Zola. Biografia

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

konkurencyjny świat Macąuartów.
Mój minister czytamy w notatkach wstępnych jest zdecydowanie przeciwny cesarstwu liberalnemu,
pojmuje jedynie władzę absolutną; [..,] a przecież to umysł otwarty, który rozumie czasy nowożytne, czuje
bardzo dobrze ewolucję demokratyczną; ale jego cechą dominującą jest wybujały indywidualizm. Chce być sam,
rządzić sam. Gardzi cesarstwem, zwłaszcza cesarzem, tym marzycielem, który daje się powodować swojej klice.
I choć inteligentny, choć dostrzega liberalne tendencje epoki, to marzy jednak o nałożeniu jej kagańca",
twierdząc, że jeden człowiek może zahamować rozwój ludzkości, pokierować nią wedle swego widzi mi się" i
chce być tym człowiekiem". *
Pierwszy Alexis, a po nim wielu innych krytyków, dopatrywało się w tej postaci cech samego Zoli: Euge-
niusz Rougon to wedle mnie Emil Zola minister, to znaczy marzenie o tym, czym byłby, gdyby umieścił swoją
ambicję w polityce." 21 Charakterystyka Rougona w notatkach wstępnych tylko częściowo potwierdza tę
hipotezę, zdradza wprawdzie pewne podobieństwa między twórcą a postacią, ale jednocześnie podkreśla
wyrazne różnice. Rougon dręczony pragnieniem władzy, chęoią oddziaływania na swoją epokę, świadomy
własnej siły i rozumiejący czasy nowożytne " to istotnie Zola; w przeciwieństwie jednak do swojego twórcy,
który za warunek pełnego rozwoju osobowości uważał zawsze współdziałanie z rozwojowymi tendencjami
epoki, Eugeniusz chce się im przeciwstawić, chce iść pod prąd. Nie należy bowiem zapominać, że Rougon jest w
pierwszym rzędzie symbolem znienawidzonego reżimu ocenianego przez Zolę jako katastrofalna próba
powstrzymania ewolucji społecznej, sprzeczna ze wszystkim, co stanowi wielkość dziewiętnastego wieku, i tym
samym skazana na klęskę. I jeżeli w osobowości bohatera kryją się pewne cechy autora, to jest on jednocześnie
postacią o licznych autentycznych prototypach, z których każdy użyczył mu jakiegoś rysu: jest Rouherem
wyolbrzymionym" (prawdziwego Rouhera, wszechwładnego ministra Napoleona III, ignoranta, miernotę", Zola
przedstawia w postaci Delestanga, protegowanego i rywala Eugeniusza) i Espinasse'em, ale również pod
pewnymi względami Guizotem, Persig- ny'm, Baroche'em, Billaultem, a nawet Favre'em; jest
syn/tezą wszystkich /polityków Drugiego Cesarstwa, nie przestając być Eugeniuszem Rougonem, wielkim czło-
wiekiem" rodu.
Chronologiczne ramy utworu zostały wybrane tak, aby pozwoliły możliwie najpełniej zrealizować jego
założenia psychologiczne: studium ambicji człowieka żądnego władzy za wszelką cenę. Powieść zaczyna się w
maju 1856 r. upadkiem Rougona, reprezentanta rządów silnej ręki i przemocy, gdy wobec pierwszych
nieśmiałych oznak przebudzenia liberalnego do głosu w najbliższym otoczeniu cesarza dochodzą zwolennicy
łagodniejszego kursu. W półtora roku pózniej, po nieudanym zamachu, przerażony cesarz znowu powołuje
Rougona. do władzy jako ministra spraw wewnętrz^ nych. * Wyposażony w nieograniczone kompetencje,
Rougon wprowadza rządy silnej ręki, terroru i przemocy. Zbytnio jednak daje się ponieść własnemu
temperamentowi" i przebiera miarę, popychany w tym kierunku przez swoją klikę, ludzi, którzy go popierają,
aby na. nim żerować. Owa klika to jedyna słabość Eugeniusza, człowieka silnego, któremu ci ludzie potrzebni są
jednak psychicznie, bo możność obsypywania ich niezasłużonymi łaskami daje mu upajające poczucie własnej
potęgi. I kiedy popełnianymi w ich interesie aktami samowoli osłabia swoją pozycję, z całym spokojem
przechodzą do obozu rywala, męża pięknej Kloryn- dy, której intrygi są bezpośrednim powodem następnego
upadku wielkiego człowieka". Ta wysokiej klasy awanturnica (jej prototypem była podobno księżna de
Castiglion^), która nie zdołała złapać Rougona na
męża, choć przez chwilę stracił dla niej głowę, i którą sam wydał za swojego protegowanego, Delestanga,
dziedzica dużej fortuny, ale absolutną miernotę intelektualną i polityczną, mści się urażona w swojej kobiecej
ambicji: za cenę nocy spędzonej z cesarzem kupuje nominację męża na stanowisko zajmowane przez Rougona.
Dopóki jednak istnieje cesarstwo, ustrój oparty na cynizmie i samowoli, tacy ludzie jak Rougon nigdy nie padają
definitywnie. %7łądza władzy jest w nim silniejsza od wszelkich przekonań. Po trzech latach wypływa znowu jako
potężny minister bez teki, realizujący liberalną politykę cesarza. I powieść kończy się jego triumfem
osiągniętym kosztem negacji całej swojej przeszłości:
Zakończę akcentem absolutnego cynizmu politycznego pisze Zola tak jak Zdobycz zakończyłem
akcentem absolutnego cynizmu moralnego. Rougon, który był reprezentantem skrajnego ucisku, sławi wielkość
cesarstwa liberalnego. Moja awanturnica, pokłócona z Rougonem, gratuluje mu zwycięstwa. *
W Jego Ekscelencji Zola pragnął pełniej jeszcze niż w dotychczasowych tomach zrealizować swój postulat
powieści jako wycinka życia". [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Pokrewne